Invosyon ve teknolojinin sadece seri halde üretildiği değil yaratılıp geliştirildiği, üniversiteler ve devlet desteği ile girişimcilere çeşitli kolaylıklar ve teşvik de sağlanan teknoparklar her kesimden yatırımcının ilgisini çekiyor. Özellikle de yeni fikirleri olup bunları hayat geçirme aşamasında finansal desteğe ihtiyaç duyanların. Ancak Türkiye’deki teknoparklar sözkonusu olduğunda “dışı seni yakar içi beni” gibi bir gerçek var maalesef. Zira başta bu teknoparklarda yer alan firmalarda çalışanlar ve bununla birlikte teknoparklarda kendine yer bulmak isteyen küçük girişimciler olmak üzere çeşitli kesimlerden bolca şikayet sesleri yükseliyor. Bunlar arasında en yaygın olanları ise “teknoparkların girişimciye destek olmak bir yana, üniversitelerin kendine kira geliri yaratma çabası” olarak nitelendirilmesi ve diğer taraftan da “bazı şirketlerin aslında hiçbir yeni proje üretmemesine rağmen vergi muafiyetleri sebebiyle bir şekilde teknoparklarda yer alması” diyebiliriz. Bu ithamlar doğrudur veya yanlıştır. Ya da birkaç kişinin veya şirketin etik dışı davranışının teknopark gibi aslında hem devlete hem de özel sektöre son derece büyük faydası dokunan girişimlerin tamamına mal edilmemesi gerekir.
Bir girişimci bakış açısıyla incelendiğinde teknoparkların bünyesinde yer alan firmalara sağladığı avantajlar göz ardı edilemeyecek derecede büyük. Ancak buralarda yer alma koşulları da o oranda zorlayıcı. Öte yandan, amacın teknolojik alanda dünya devleriyle yarışacak inovasyonları ve AR-GE çalışmalarını desteklemek olduğu düşünüldüğünde herhangi bir teknoparkta yer alabilme koşulları da anlam kazanıyor. Lafı fazla uzatmadan detaylara geçelim isterseniz.
Teknoparkların Bünyesinde Yer Alan Girişimcilere Sağladığı Avantajlar
1. Vergi Muafiyeti
2001 yılında yayımlanan “4961 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu” itibariyle teknoparklarda yer alan firmaların faaliyetlerinden dolayı kendisine ve geliştirdiği projelerde çalışan personellerine uygulanan veri muafiyetleri mevcut. Bunlardan da özetle bahsedelim.
Personel Açısından Vergi Avantajı: Teknoparkta bulunan ve onaylanan projeleri sürdürülen firmaların hem teknik hem de destek (muhasebe, sekreter gibi) personelleri proje süresince gelir vergisinden muaftır. Ayrıca aynı personel SGK primlerinin de 5 yıl boyunca %50’sinden muaf tutulur. Bu da teknopark bünyesinde yer alan firmalara ciddi bir çalışan maliyeti avantajı sağlamaktadır.
Girişimciler Açısından Vergi Avantajı: Teknoparkta bulunan firmaların onaylanan projeleri devam ettiği süre boyunca hem AR-GE çalışmalarına ilişkin damga vergilerinden, hem de 3 yıl boyunca ilgili proje sonucunda elde edilen ürünlerin satışından kazanacağı gelir gelirler vergisinden muaf tutulur. Ayrıca uygulama yazılımı şeklindeki iş ve hizmetler de KDV’den muaf tutulmaktadır. Ancak teknoparkta yer alan bir şirketin onaylanmış ve sürdürülen projesinin dışındaki faaliyetlerinden (başka bir deyişle, firmanın teknoparkta yer almasını sağlayan spesifik proje dışındaki işlerinden) dolayı elde ettiği kazanç vergiden muaf değildir. Ek olarak; teknopark bünyesinde yer alan şirketler teknoparka kira vermekle birlikte kira stopajından da muaf tutulur.
2. Bilgi Paylaşımı
Kabul edelim ki teknoparkların maddi açıdan avantajları çok yüksek, kaldı ki dünyadaki örneklerine kıyasla teknoparklara maddi açıdan en büyük avantajları sunan ülkelerden biri de Türkiye. Aslında kuruluş amacı bilgiyi paylaşmak ve bir sinerji yaratmak, özel sektör ve üniversitelerin birbirini desteklemesi olan teknoparklar dünyada daha çok bu sebeple tercih ediliyor. Dolayısıyla amacı gerçekten inovasyon olan, AR-GE yapan girişimciler için teknoparkta yer almanın sinerji yaratmak açısından da önemli faydaları mevcut. Elbette, bulunulan teknopark bu sosyal olanakları sağlıyorsa. Yemekhane, kafeterya veya diğer sosyalleşme ortamlarının sağlanmasıyla teknopark bünyesindeki firmalarda çalışan teknik elemanların, mühendislerin biraraya gelebildiği, beyin fırtınası yapılabilen, farklı fikirlerin tartışılabildiği sosyal imkanlar ve üniversitelerin özellikle küçük girişimcilere hukuki danışmanlık, pazarlama, marka yaratma konularında verdikleri eğitim ve destekler de teknoparklarda sağlanan, veya en azından sağlanması gereken, avantajlardan biri.
Girişimciler İçin Teknoparklarda Yer Alma Şartları
Avantajları bu kadar yüksek olan teknoparklarda yer bulabilmek elbette o oranda zor. Ülkenin teknoloji alanında dünya ile rekabet edebilmesi için kurulan ve maddi, manevi destek verilen teknopark bünyesindeki şirketler bu amaca hizmet ettiğini ispatlamakla mükellef. Üsteklik sadece teknoparklara girerken değil, burada bulundukları süre boyunca ve düzenli aralıklarla. Farklı teknoparkların farklı giriş şartları olmakla birlikte burada hepsinin ortak özelliklerinden bahsedelim isterseniz.
1. Öncelikle Türkiye’deki teknoparkların hem fiziksel özelliklerini hem de girişimcilere sağladığı avantajları incelemeli, içinden size ve projenize en uygun olanları seçmelisiniz. Tabii bunun ardından ilgilendiğiniz teknoparklarda yer olup olmadığını da öğrenmelisiniz.
2. Şirket olarak veya bireysel başvuruda bulunabilirsiniz. Ancak bireysel başvuruda bulunursanız ve projenin onaylanırsa teknoparka girmeden önce şirket kurmanız gerekir.
3. İlgili teknopark yönetimine sunacağınız, herhangi bir sektörde AR-GE veya inovasyon projeniz olmalıdır. Her bir teknopark bu başvurular için bir proje taslağı hazırlar ve projenizi bu taslağa uygun şekilde düzenleyip sunmalısınız. Proje detayları içerisinde faaliyetler, çalışacak olan personelin sayısı ve nitelikleri, projenin yaratacağı katma değer ve üniversite ile ne gibi bir işbirliği içerisinde olmanız gerektiği yer almalıdır.
4. Dosya hazırlandıktan sonra teknoparka göre değişen teknopark başvuru bedelini belirtilen banka hesabına yatırmalısınız. Başvuru sırasında halihazırda TÜBİTAK, KOSGEB veya Sanayi Bakanlığı tarafından onaylanmış bir projeniz varsa proje incelemesine tabi olmadan da başvuru yapılabiliyor.
5. Projenizin 2 veya 3 akademisyen tarafından onaylanması halinde teknoparka kabul edilirsiniz ve ilgili teknoparkta ihtiyaç duyduğunuz büyüklükte bir ofis kiralama işlemine geçersiniz.
6. Onay aldığınız proje ve varsa diğer faaliyetleriniz için çalışan sayınız kiraladığınız alana göre belirleniyor. 8 metrekare için 1 personel istihdam edilmesine izin veriliyor (en fazla) ve bu doğrultuda personel alımına başlamalısınız. Ayrıca alacağınız her 10 teknik personele 1 destek personeli şeklinde istihdam yaratabilirsiniz.
7. Teknoparkta kalmaya devam edebilmek için ayda, 3 ayda ve yılda 1 defa teknopark yönetimine, Maliye, Sanayi Bakanlığı ve Vergi Dairesi’ne faaliyet raporu sunmalısınız.
8. Teknoparkta sürekli kalabilmek için onaylanan projeleri tamamladıktan sonra en geç 3 ay içerisinde yeni bir proje sunarak inovatif veya AR-GE niteliğinde olduğuna dair teknopark yönetiminden veya KOSGEB, TÜBİTAK gibi kurumlardan onay almalısınız. Elbette bunun için var olan projenin bitmesini beklemeye gerek yok, projeleriniz devam ettiği sürece de yeni projeler için başvuruda bulunabilirsiniz.
Aslında teknoparklara giriş ve burada kalma koşulları zorlayıcı. Öte yandan teknoparkların kurulma amacı düşünüldüğünde de talep edilen şartlar bu amaca hizmet ediyor diyebiliriz.