5 Soruda Endüstri 4.0 (4. Endüstri Devrimi) yazısında Endüstri 4.0 öncesindeki endüstriyel devrimlerin toplumsal hayata ve iş gücüne etkisinden bahsetmiştik. Tarım toplumundan sanayi toplumuna dönüşü başlatan, yani tarım alanında çalışan işçinin fabrikalarda üretim bantlarında çalışmasına yol açan 1. Endüstri Devrimi, bilgisayar kontrollü seri üretim teknolojileriyle bu tarz mavi yaka işçiliği minimize eden 3. Endüstri Devrimi ve şimdi de artık düşünme, planlama ve iletişim kurma görevlerini icra eden beyaz yakalı işçilerin varlığını tehdit eden 4. Endüstri Devrimi.
Teknolojik gelişmelerin yarattığı hayranlık bir yana Endüstri 4.0 iş gücünün geleceğiyle ilgili çok da fazla tehdit içeriyor. Aslında Nesnelerin İnterneti (IoT) konuşulmaya başlandığından beri bu endişeler mevcut hatta Oxford Üniversitesi’nde 2013 yılında C. Fray ve M. Osborne tarafından yayımlanan bir çalışmada Amerika’da bugün yapılan işlerin %47’sinin gelecekte yazılım algoritmaları tarafından yapılacağı söylenmiş. İmkansız gözüyle bakmayın, sadece şunu düşünün; bir internet sitesini ziyaret ettiğinizde sol alt köşede çıkan ve “size yardımcı olabilir miyiz” diye chatbotlar... Bunların yüzde kaçı gerçek insan, yüzde kaçı bir bilgisayar algoritması? Ki bu sadece bir başlangıç...
İş Gücü İkamesi
Elbette Endüstri 4.0 ile bilgisayar yazılımlarına kaybedilen mesleklerin yerine başka mesleklerin ortaya çıkacağı düşüncesi var. Bu 3. Endüstri Devrimi ile de olmuştu. Robotlar ve makinelerin kas gücünü ikame etmesiyle eş zamanlı olarak eğitimin niceliği ve niteliği de artmış ve artık kas gücüyle çalışması gerekmeyen insanlar düşünme, planlama, iletişim kurma gerektiren masa başı işlerde istihdam edilmişti. Şimdi o da tehdit altında. 2016 yılındaki Dünya Ekonomik Forumu sırasında yayımlanan “Geleceğin Meslekleri” raporunda belirtildiğine göre 2020 yılı itibariyle dünya ekonomisine yön veren 15 ülkedeki 7,1 milyon işin artık bilgisayar yazılımları tarafından yapılacağı buna karşılık yeni iş kollarında sadece 2,1 milyon iş ortaya çıkacağı söyleniyor. Kısacası yaklaşık 5 milyon iş Endüstri 4.0 ile kaybedilecek ve yerine bir ikamesi olmayacak denilmiş.
Yok Olmaya Yüz Tutan Meslekler
Burada 2013 tarihli C. Fray ve M. Osborne’un Oxford yayınına geri dönelim. Çalışmada tüm meslekleri “sosyal zeka gerektiren”, “yaratıcılık gerektiren” ve “algılama gerektiren” olarak sınıflandıran akademisyenlere göre bilgisayar yazılımlarının en az tehdit ettiği iş grubu yaratıcılık gerektiren meslekler. Hatta yaratıcılık yanında insan ilişkileri yönetimi gerektiren meslekler (aktör, müzisyen gibi) çok daha avantajlı konumda.
Aynı yayına göre orta vadede ise muhasebe, avukatlık, öğretmenlik, hava trafik kontrolörlüğü, doktorluk gibi birbirinden çok farklı ancak ortak özellik olarak analitik düşünme gerektirse bile tekrarlayan işlerden oluşan meslekler tehdit altında.
İstihdam Nasıl
Değişecek?
Evet, bazı meslekler yok olacak, bazı yeni meslekler ortaya çıkacak deniliyor ancak örneğin yeni ortaya çıkacak mesleklerin de tam olarak adı konulmuyor. Şu anda mümkün de değil zaten. Ancak eldeki verilere göre yapılabilecek bazı tahminler;
-
İş gücünün belirli oranda hizmet sektörüne kayması, daha yüksek bir oranda ve uzun vadede de tekrar tarıma dönmesi,
-
Yeni ortaya çıkacak olan mesleklerin yaratıcılık ve üstün iletişim yeteneği gerektiren işler olması,
-
Kas gücü yanında yüzyüze iletişime de daha az ihtiyaç duyulması sebebiyle mobil (uzaktan) çalışmanın bugüne kıyasla daha yüksek oranda uygulanması,
-
Kurumsal hayattaki işini siber teknolojilere kaptıran çalışanların daha küçük çaplı kendi işlerini kurmaya yönelmeleri ve kendi işine sahip olanların oranının artması,