Covid-19 sebebiyle uzun uzadıya yer verdiğimiz dezenfeksiyon ve hijyen konulu yazılara kısa bir ara vererek yazın sıcaklığını fazlasıyla hissettiğimiz şu günlerde biraz da serinleme konusuna değinelim isterseniz.
Malum özel bir sebebi yoksa, çoğunlukla ev ve iş yerlerimizde serinleme amacıyla klima kullanıyoruz. Ki klimaların çalışma prensibi buhar basıncına dayalıdır. Ancak kaçımız “acaba başka yöntemler de var mı” diye sordu? Daha etkili? Daha düşük maliyetli? Daha kolay kullanımlı belki? Buhar basıncı ile çalışan klimaların son derece yaygın ve yüzlerce alternatifinin olması galiba bizleri bu konu üzerinde düşünmekten alıkoyan başlıca neden.
O yüzden gelin bugün farklı bir soğutma yöntemine değinelim. Elbette bu işin içindekiler (HVAC; havalandırma, soğutma, iklimlendirme sistemleri) tarafından bilinen ancak daha çok kişi tarafından bilinmesi gerektiğine inandığımız bir sistem: Buharlaşmalı Soğutma Sistemleri ve Buharlaşmalı Soğutucular. Ya da farklı isimlerle anacak olursak; Evoporatif Soğutucular veya Swamp Soğutucular.
Buharlaşmalı Soğutma Nedir?
Wikipedia’ya ya göre buharlaşmalı soğutma Antik Mısır Dönemleri’nden beri bilinen ve özellikle Ortadoğu’da yaygın olarak kullanılan bir sistem. Çalışma prensibi ise fazlasıyla basit. Hatta bu prensibi İngiltere’deki The Schumacher Technology and Development insan vücudunun terlemesine benzetiyor. Ki fazlasıyla doğru bir benzetme bu.
Sistemin prensibi en basit haliyle; ortamdaki sıcak havanın içindeki ısıyı çekerek bir miktar suyu buharlaştırmak. Dolayısıyıla içinden ısısı alınmış hava soğuyor ve etrafını da serinletiyor. Biraz daha detaya inmek gerekirse…
Herhangi bir miktar suyu kaynatmak ve buharlaştırmak için dışarıdan ısı alınması gerekir. Ve elbette bu ısı da suya en yakın kaynaktan (yani bizim örneğimizde; ortamdaki havadan) alınır. Isısı alınmış hava ise doğal olarak serinler.
Terleme benzetmesine dönersek… İnsanlar da terleyerek vücuttan su ve buhar aracılığıyla ısı atmazlar mı?
Buharlaşmalı Soğutma Kullanım Alanları
Buharlaştırmalı soğutma sistemlerinin Antik Çağlarda bile kullanıldığından bahsetmiştik. Serinleme amacı dışında sebze, meyve ve etleri koruma amaçlı da kullanılan bir sistem olduğunu da burada belirtelim.
Örneğin Janata Soğutucu adı verilen sistem sebze, meyve ve et soğutma amacıyla kullanılan buharlaşmalı soğutma için ideal bir çözüm. Burada içi suyla doldurulmuş bir toprak kaba asıl saklama kabı konuluyor (saklama kabının içinde de yiyecekler tabii ki). Bunun üzeri de nemli bir kumaşla kapatılıyor. Hatta sistem yerle temas ederek oradan ısı almasın diye altında da ıslak toprak konuluyor. Sonucunda toprak kabın içindeki ve kumaştaki nem buharlaşmak için yiyeceklerin olduğu kabın ısısını çekiyor ve böylece yiyecekler de taze bir şekilde korunuyor.
Kaynak: The Schumacher Technology and Development &
Practical Action / Neil Noble
Benzer sistemler ahşap, bambu veya kömür ile de yapılabiliyor.
Tabii bu buharlaşmalı soğutma sistemlerinin yiyecek saklamada kullanımını ek bilgi olarak verdik. Sistem asıl ve en faydalı olarak serinleme amacıyla da kullanılıyor.
Serinletici Olarak Buharlaşmalı Soğutma Sistemleri
Buharlaşmalı soğutma sistemleri hem basit hem de özellikle çok uygun maliyetli olmaları sebebiyle makineleri ve binaları/odaları soğutma amacıyla kullanılmakta.
Havadaki termal enerjiyi (ısı enerjisi) kullanarak suyu buhara çeviren ve bu sırada havayı da soğutmuş olan buharlaştırmalı soğutucular temelde 4 bölümden oluşur:
- Klima santralleri,
- Soğutucu (su),
- Isı eşanjörleri,
- Soğutma kuleleri
Isı eşanjörleri aracılığıyla havadan çekilen ısı soğutucuya bağlı klima santrallerine alınır. Ve burada suyu kaynatarak buharlaşmasına sebep olur. Soğutucu kuleleri ise kaynayan suyun tekrar soğutularak sisteme geri beslenmesine yardımcı olur.
Buharlaşmalı soğutma sistemleri her iklimde çalışmaya uygun sistemler olmakla birlikte en verimli çalıştıkları ortam nemin az olduğu iklimlerdir. Zira hava ne kadar kuru ise o kadar nem çeker ve daha güçlü ve etkili bir soğutma elde edilir. İklimin nemliliği arttıkça buharlaşmalı soğutucuların verimliliği de düşer.
Şimdilik Buharlaşmalı Soğutucular ve Buharlaşmalı Soğutma Sistemleri hakkında tanımlardan ve çalışma prebsibinden bahsettik. Ancak asıl önemli olan; “neden serinleme amacıyla böyle bir sistem tercih etmelisiniz?” Bu sebeple Neden Buharlaştırmalı Soğutma Sistemleri Tercih Etmelisiniz? adlı bir sonraki yazıda da avantajları ve dezavantajları ile Buharlaşmalı Soğutucular hakkında konuşmaya devam edeceğiz.